Leven en dood

Bill Viola, Nantes Triptych, 1992
Video, 3 projecties, 29 min. 46 sec. Tate Londen

Je wordt geboren en je gaat dood. Dat zijn de enige zekerheden die het leven ons te bieden heeft. Voor de rest is het toch vooral ronddwalen en in het beste geval pakt dat aardig uit.
Het begin, het einde en ook wat daar zo’n beetje tussenin zit heeft de Amerikaanse video-kunstenaar Bill Viola bijeengebracht in één kunstwerk. Drie beeldschermen vormen samen een drieluik; traditioneel gebruikt om een christelijke boodschap te verkondigen, maar Viola’s werk overstijgt het specifiek christelijke, overstijgt überhaupt het religieuze. Zijn werk is universeel spiritueel. Hij confronteert ons met datgene waarvan niemand uitgesloten wordt: leven en doodgaan.
Geboorte en dood, aldus Viola ‘are mysteries in the truest sense of the word, not meant to be solved, but rather experienced and inhabited. This is the source of their knowledge’

In een loop van een half uur zien we in het linker scherm een baby geboren worden. Rechts het beeld van Viola’s eigen moeder die op sterven ligt. Deze twee uitersten zijn van elkaar gescheiden – of nee, beter: worden met elkaar verbonden- door het beeld van een lichaam dat zich in water beweegt. Als een metafoor voor het leven dat zo weinig houvast biedt.
De beelden werken bijna hypnotiserend, een effect dat versterkt wordt door de geluiden van water, ademhaling en gehuil. Als vanzelf word je meegevoerd. Onherroepelijk leiden de beelden naar je eigen herinneringen en ervaringen.

Het besef hoeveel het komen en gaan op elkaar lijken en met elkaar verbonden zijn kwam voor mij toen ik naast mijn stervende moeder zat.  De roes waarin ze verkeerde, vredigheid afgewisseld met pijn, had veel weg van hoe ik mijn bevallingen heb ervaren. De verstilde sfeer, de concentratie, de emoties. Het duurde uren, doodgaan, geboren worden. Het besef van tijd veranderde; er leek geen einde aan te komen en tegelijk was de tijd samengeklonterd tot alleen het hier-en-nu.
En dan, de verlossing. Het moment waarop je hebt gewacht is daar. Intense blijdschap, diep verdriet. En toch nog een zekerheid: dat het vanaf nu nooit meer zal zijn als daarvoor.